Савол: Ердан топиб олган нарсалар бизники бўладими?

Жавоб: Топиб олинган нарсалар, селда, ариқда оқиб келган ва кўчага ташлаб юборилган нарсаларнинг ҳукми фарқли.

Топиб олинган нарсалар одатда қийматли нарсалар бўлади. Эгаси уни ташлаб юбормаган, тушириб қолдирган ёки йўқотган. Топиб олиниб, эгаси маълум бўлмаган молга луқота дейилади. Эгасига қайтариб беришига амин бўлган одамнинг сақлаб қўйиши уни олиши суннатдир. Ўша жойда қолган тақдирда зарар етса ёки яроқсиз ҳолга келадиган бўлса, олиши фарз бўлади. Бўлса икки гувоҳ ёнида “Излаганлар бўлса менга юборинг” дейди. Одам кўп жойда нарсани таърифлаб эгасини излайди.

Эгаси топилгунча ёки сақланганида яроқсиз ҳолга келса, уни тўламайди. Эгаси чиқмаслигини ёки яроқсиз ҳолга келишини тушунса, эгасини бошқа изламайди. Топиб олган киши бой бўлса, бир фақирга садақа қилиб беради. Ёки фақир бўлган ота-онаси, фарзандлари ёхуд аёлига бу молларни садақа қилиб беради. Агар улар олган нарсаларни унга ҳадя қилса, ўзи ҳам ишлата олади. Эгаси кейинчалик чиқадиган бўлса, буларни ўзи тўлайди ёки берган фақирга тўлаттиради.

Селда оқиб келган мева, дарахт ва шохлар эса юқоридагидан бошқача бўлади. Ариқда, селда оқиб келган тахта парчалари, шохлар, меваларни бой бўлса ҳам хоҳалаган киши олиши жоиз.

Савол: Топиб олинган пулни олиш бойга ҳарому, фақирга нима учун ҳалол? Ҳаром ҳам бойга, ҳам фақирга ҳаром бўлиши керак эмасми?

Жавоб: Динимизнинг ҳукми шундай. Нима учун бундай ҳукм берилган, дейилмайди. Закот фақирнинг ҳаққидир. Бой закотини бошқа бир бойга берадиган бўлса қабул бўлмайди. Бойнинг ёки бир кунлик егулиги бўлган одамнинг тиланиши ҳаромдир. Закот фақирнинг ҳаққи бўлганидек топиб олинган мол ҳам эгаси топилмаса, фақирнинг ҳаққи бўлади. Ичига ҳаром пул аралашган ҳалол пулни хоҳлаган одамга ҳадя сифатида бериш жоиз. Ҳаммаси ҳаром бўлган пулни ҳеч кимнинг олиши жоиз эмас. Бир киши ҳаром пулни фақирга берса, фақир ҳам ҳаром эканлигини билмаса, гуноҳи фақирга бўлмайди.

Савол: Ўғирлаб кетилган пойафзал ўрнига баъзан эски пойафзал ташлаб кетилади. Пойафзали ўғирланган киши фақир бўлса, у ерда қолдириб кетилган пойафзални кия оладими?

Жавоб: Фақир бўлса кийиши мумкин.

Савол: Ахлатга ёки кўчага ташлаб юборилган, қиймати кам бўлган бир мол, топиб олинган мол ҳукмида бўладими? Уни ҳамма ишлата оладими?

Жавоб: Булар топиб олинган мол ҳукмида эмас. Улар ташлаб юборилган нарсалардир. Ташлаб юборилган молни бой-фақир ҳамма ишлатиши мумкин. Топиб олинган молни эса фақирга бериш керак.

Савол: Селда оқиб келган молларни ҳамма олиши мумкинми? Баъзиларининг қайси фирмага тегишли эканлиги устига ёзилган бўлади. Фирма соҳиблари келиб молларини талаб қилса, қайтариб бериш керакми?

Жавоб: Селда оқиб келган тахта парчалари, дарахтлар, шохлар, меваларни бой бўлса ҳам истаган киши олиши жоиз. Лекин фирма эгаларининг исмлари ёзилган моллар йўқотилган мол ҳукмида бўлади. Эгалари келганида уларга бериш керак. Агар олмасдан қолдириб кетса, кўчага отилган мол каби бўлиб, уни яна хоҳлаган киши ишлатиши мумкин.

Савол: Далада ёки дарахтлардан ҳосил йиғиб олингач, олинмасдан у ер бу ерда қолиб кетган бошоқ ёки меваларни бошқаларнинг тўплаб олиши гуноҳми?

Жавоб: Ташлаб кетилган, олинмаган ёки ташлаб юборилган нарсаларни олиш гуноҳ эмас.

Савол: Бўш полиз ёки денгиз соҳилида ёхуд йўлдан тош, егулик ёки бошқа нарсалар тўплаш ёхуд бу ердаги нарсаларни ишлатиш жоизми?

Жавоб: Бу жойлар кўпчилик учун очиқ бўлган жойлардир. Зарари йўқ. Агар тақиқланган бўлса, у ерга тақиқланганлиги ҳақидаги ёзувлар қўйиларди.