Сафарда рўза тутиш

Савол: Сафарда бўлган кишига ҳам рўза тутиш фарзми?

Жавоб: Ҳа, фарз. Лекин қазога қолдириши жоиз.

Савол: Сафарда рўза тутмаслик жоиз бўлганига қараганда, Рамазонда рўза тутган сафарий нофила савобини оладими?

Жавоб: Сафарий бўлган киши Рамазон рўзасини тутадиган бўлса, фарз савобини олади.

Савол: Давомли шаҳарлараро ҳайдовчилик қиладиган киши рўза тутмаса гуноҳ бўладими?

Жавоб: Ишини оқсатиб қўядиган қийинчилик бўлмаса, Рамазони шарифда рўза тутиш жуда катта савоб бўлади. Узрсиз рўза тутмаслик катта гуноҳдир. Ҳадиси шарифда марҳамат қилиндики: “Рамазонда узрсиз бир кун рўза тутмаган киши бунинг ўрнига бутун йил рўза тутса ҳам Рамазондаги бир кунга бериладиган савобга қовуша олмайди.” (Термизий)

Шундай экан, ҳеч қандай узри бўлмаса, Рамазонда рўзани қолдирмаслик керак. Диний бир узри бўлган кишининг рўзани қазога қолдириши жоиз. Сафарда қийинчилик бўлса, ишни оқсатса ёки қазога сабаб бўладиган бир ҳолат бўлса, қазога қолдириш жоиз бўлади. Ҳадиси шарифда “Сафарда (қийин пайтда) рўза тутиш тақво эмас” деб марҳамат қилинди. (Бухорий) [Сафар деб 104 км дан узоқ жойга бориш учун йўлга чиқишга айтилади. Бундан кам масофага йўлга чиққан киши сафарий бўлмайди. Ҳадисдаги "тақво" кўпроқ савоб олиш деган маънодадир.]

Савол: Сафарда рўза тутмасликка рухсат бор деб рўза тутишга ният қилмадим. Соат 11 да самолётга чиқадиган бўлганим учун эрталабки нонуштани қилиб йўлга чиқдим. Сафарда рўза тутмаслик жоиз эмасми?

Жавоб: Имсок (фажр) вақтидан аввал сафарга чиққанингизда эди, рўзага ният қилмай сафарга чиқсангиз еб-ича олардингиз. Ҳолбуки нонушта қилганингизда муқим эдингиз, ният қилмагансиз ва еб-ичдингиз, шу жиҳатдан гуноҳ бўлади. Аслида ният қилиб, рўзадор ҳолда йўлга чиқишингиз керак эди, яъни у куни рўза тутишингиз керак эди. Ният қилмай еб-ичганингиз учун фақат қазосини тутишингиз керак бўлади.

Савол: Имсок (фажр) вақтидан кейин йўлга чиққанимиз учун рўзага ният қилган бўламиз. Яъни бу куни сафарда бўлсак ҳам рўза тутишимиз керак. Лекин масалан, соат эрталабки 11 да АҚШга бориш учун самолётга чиқсак, давомли равишда ғарбга қараб учганимиз учун кундуз Нью-Йоркка борганимизда 7 соат, Лон-Анжелесда эса 10 соат чўзилади. Бу ҳолатда нима қилишимиз керак?

Жавоб: Рўза тута олса, савоб қозонади, очлик ва чанқоққа чидай олмай рўзани бузадиган бўлса, гуноҳ бўлмайди. Сафарда юрганида рўзани узрсиз бузган кишига каффорат лозим эмас.

Савол: Бир киши Рамазон рўзасини сафарда узрсиз бузса, қазо қилиши керакми ёки каффорат? Муқимлигида рўзасини бузиб, сўнгра сафарга чиқса, қазо қиладими ёки каффорат?

Жавоб: Ният қилган рўзани сафарга чиққанида бузиш гуноҳдир. Лекин гуноҳ ишласа ҳам сафарда бузилгани учун каффорат керак эмас. Агар муқимлигида рўзани бузиб, кейин сафарга чиқса, у ҳолда каффорат керак бўлади.

Савол: Рўзага ният қилиб, сўнгра бошқа бир мамлакатга кетган киши ифторини қайси жойнинг вақти билан очади? Яъни саҳарликда ният қилган жойининг ифтор вақти биланми ёки борган жойининг вақти биланми?

Жавоб: Борган жойининг вақти асос қилиб олинади. Қаерга борса ҳам борган жойида қуёш ботиши билан, яъни шом вақти бўлганида рўзасини очади. Автобусда, автомобилда ёки кемада кетаётганида қайси шаҳарга етган бўлса, шу ернинг вақти билан оғиз очади. Лекин самолётда устидан ўтаётган шаҳарнинг вақти асос олинмайди, чунки бир жойнинг ифтор ва бошқа намоз вақтлари ҳисобланганда баландлик ҳам ҳисобга қўшилади. Самолётда қуёшнинг ботиши кеч бўлганидан, устидан ўтаётган шаҳардан анча кейин бўлади. Шунинг учун самолётда бўлган киши қуёшнинг ботишини уфқда йўқолганини кўрмай туриб, оғзини очолмайди.

Кўриб турганимиздек, ифтор вақтида оғиз очилган жойнинг вақти, яъни қуёшнинг ботиши асос қилиб олинади. Соатга қараб ҳаракат қилинмайди. Дунёнинг қайси шаҳри бўлса ҳам, рўзада ва намозда ҳамма борган шаҳрининг вақти билан амал қилади. Қуёш ботмай туриб оғиз очилмайди ва шом намози ўқилмайди. (Неъмати ислом, Дурар)

Агар жуда тез учадиган самолёт, ҳеч бир жойга қўнмай шарқдан ғарбга қараб учаётган бўлса ва бу учиш 24 соатдан кўп давом этса, масалан, 33 соат давом этса, у ҳолда кундузи 24 соатдан қисқа бўлган бир шаҳарнинг соати билан амал қилинади. Рўза тутилган кун 24 соатдан кам бўлса, қуёш ботгунича кутиш кераклиги бутун фиқҳ китобларида ёзилган. (Неъмати ислом, Дурар)